2019 yazında yolum 6 ay aradan sonra tekrar İstanbul’a düşmüştü. Ve yine soluğu en sevdiğim sanat galerilerinde aldım. Salt Beyoğlu bunlardan biri kuşkusuz. Yanılmıyorsam Temmuz sonuna doğru gittiğim Salt Beyoğlu, iki sergiye ev sahipliği yapıyordu ve bunlardan biri beni gerçekten çok etkilemişti; Uygun Adım Marş!
Senelerce kim tarafından bestelendiğini, sözlerinin kimin yazdığını merak etme gereği duymadan bayramlarda göğsümü gere gere söylediğim Gençlik Marşı’na rast geldim o sergide. “Dağ başını duman almış” diye başlayan o sözleriyle duyduğum anda mutlu bayram anılarımı yeniden yaşatan o marşın hikayesini, görme imkanı bulduğum bu sergi perspektifinden anlatacağım size.
Maria Andersson ve Nancy Atakan adlı iki sanatçı, yıllarca süren araştırmaları sonucunda, Selim Sırrı Tarcan ve kızlarını merkeze alarak, 1900’lü yılların başında İsveç jimnastiğinin, modernleşme sürecine başlayan Türkiye’nin beden eğitimi sistemine nasıl etki ettiğini inceliyorlar.
Ben de bu sergi sayesinde ülkemizdeki ilk beden eğitimi öğretmenlerini yetiştiren, folklorü tanıtan ve Türkiye’nin olimpiyatlara katılmasına öncülük eden Tarcan’ı tanıyorum öncelikle. Asker olan Selim Sırrı Tarcan, 2.Meşrutiyet döneminde siyasi olaylara karışıyor ve 1909’da yurtdışına sürülüyor ve kendi isteğiyle İsveç’e gönderiliyor. Stockholm’de bulunan Kraliyet Jimnastik Merkez Enstitüsü’nde eğitim olarak orada estetik ve tıbbi olduğu kadar askeri nitelikleri de olan bir jimnastik sistemini öğreniyor.
İstanbul’a döndükten sonra ülkede beden eğitimi sistemi kurmak için görevlendirilerek,
toplumsal yapıyı güçlendirme, sağlıklı ve kudretli kuşaklar yetiştirme hedefiyle öncelikle hem erkek hem de kadın öğretmenlerle çalışmalara başlıyor ve 1916’da ilk kez İdman Bayramı’nın düzenlenmesini sağlıyor.
İsveç’te yaşadığı süre boyunca o ülkenin yöresel kültürü hakkında pek çok şey öğrenen Selim Sırrı Bey’in diline takılan bir şarkı da onunla birlikte ülkemize geliyor. “Şakıyan 3 genç kız” anlamına gelen Tre trallande jäntor adlı bu İsveç halk şarkısına, yine 1916 yılında Türkçe öğretmeni Ali Ulvi Elöve tarafından söz yazılıyor. Bu sayede Tarcan, aradan geçen yüzyıldan fazla zamana karşı hala aynı dinamizm duygusunu bizlere hissettiren ve Atatürk’ün de çok sevdiği Gençlik Marşı’nı kültürümüze kazandırmış oluyor.
Uygun Adım Marş! Sergisi aynı zamanda, Selim Sırrı Tarcan’ın yolunu izleyen kızları Selma ve Azade’nin de hayatlarına odaklanarak yeni kurulan Türkiye’deki modernleşme hareketlerine ve toplumdaki kadınların özgürleşmesine öncülük eden kadın profesyonellere de dikkat çekiyor. Mesela günümüzde özellikle çiftlerin karşılıklı yaptığı Zeybek raksının, Tarcan’ın kızı Selma Mimaroğlu’nun destekleriyle nasıl ortaya çıktığını da inceliyor.
Kaynakça:
Salt Beyoğlu – Uygun Adım Marş
İleri Okuma:
Salt Online Blog – Jimnastik Bir Hayat Sanatı
dijitalturta.wordpress.com 